Van een schilderbeurt voor een oude dokterswoning tot een complete molenrestauratie. In vier jaar tijd zijn ruim duizend monumentale en karakteristieke panden door heel Groningen weer voor jaren opgefrist dankzij een miljoeneninjectie van provincie en rijk. Miljoeneninjectie frist erfgoed in Groningen voor jaren op: ‘We hebben hier goud in handen’

Graan- en pelmolen AEolus in Adorp wordt gerestaureerd. Zonder financieel zetje van de provincie was dat volgens de Molenstichting Winsum waarschijnlijk niet gelukt.

Woningen, kerken, boerderijen en molens, sommige al zwaar in verval, staan er weer bij als nieuw of krijgen binnen afzienbare tijd nog een grondige restauratie- en verduurzamingsbeurt. In totaal is de afgelopen vier jaar in Groningen voor 63 miljoen euro opgeknapt onder regie van het provinciebestuur.

Restauratie is voor veel panden redding van gewisse ondergang

Voor veel van de ruim duizend opgeknapte monumentale en karakteristieke panden betekent het de redding van een gewisse ondergang. Met vaak ook nog een nieuwe bestemming, kunnen ze de toekomst weer tegemoet.

Neem de graanmolen AEolus in Adorp. Tientallen jaren stond het rijksmonument uit 1851 letterlijk te vergaan, tot leedwezen van de Molenstichting Winsum. Drie jaar geleden wisten de vrijwilligers van de stichting de particuliere eigenaar zover te krijgen zijn wegrottende bezit te verkopen. De wieken waren wegens instortingsgevaar al verwijderd op last van de gemeente, maar toch kostte de aankoop de lieve som van 45.000 euro.

Zonder zetje in de rug van provincie was Adorper molen niet aangepakt

En toen moest de 550.000 euro kostende restauratie nog beginnen. Zonder de hulp van de provincie hadden ze het niet bij elkaar gekregen, stellen voorzitter Peter Pauw en Ids van der Honing vast. De subsidie die de ambtenaren aan het Martinikerkhof bij elkaar schraapten uit rijks- en provinciekas, dekt 70 procent van de totale kosten. De gemeente legde nog eens 20 procent bij en het particuliere Scholtenfonds dekte de rest.

Inmiddels vordert de restauratie gestaag, meldt voorzitter Pauw. ,,En alle werk is gedaan door Adorpers’’, zegt hij trots. Grote delen van het houten kruiwerk, de kap en het interieur zijn wegens verregaande verrotting vervangen, er is een nieuw ‘cementkorset’ rond de fundering gelegd om de langzaam scheefzakkende molen te behoeden voor omvallen en ook de nieuwe wieken zijn ondertussen in de maak.

‘Het heeft heeft heel wat slapeloze nachten gekost’

Volgend jaar verwachten ze de operatie af te ronden. Dan rijgt de stichting een nieuw pareltje aan de ketting waaraan al zes monumentale molens hangen in Winsum, Klein Wetsinge, Feerwerd, Garnwerd en Den Andel. Plannen voor een nieuwe bestemming als theeschenkerij annex winkeltje zijn in de maak. ,,Het heeft heeft heel wat slapeloze nachten gekost’’, blikt Van der Honing terug.

Restaureren is duur en de financiële slagkracht is beperkt, want ook de instandhouding op zich loopt al flink in de papieren. ,,Gemiddeld 8000 euro per molen per jaar’’, rekent Pauw voor. De herrijzenis van de AEolus wordt langzaam zichtbaar, maar niet al het geld dat erin gaat zitten is eraan af te zien, zegt Van der Honing. ,,De versterking van de fundering heeft 50.000 euro gekost. Daar zie je niks van, want die zit onder de grond.’’ En het wrange is: het had niet zover hoeven komen. ,,Met hier en daar een likje verf op zijn tijd had de molen er niet zo slecht voorgestaan.’’

‘We hadden ons voorgenomen niet wéér een opknapper te kopen’

Dat is precies wat Ciska Bakema voor wil zijn bij de statige dokterswoning uit 1880 die ze met haar partner in 2008 kocht aan de Noorderstraat in Sappemeer. Niet monumentaal, wel onderdeel van een karakteristiek rijtje van drie − waaronder het vroegere woonhuis van Aletta Jacobs.

,,We hadden ons nog zo voorgenomen niet wéér een opknapper te kopen’’, verzucht de Sappemeerse. ,,Maar ja…’’ Er valt sowieso al heel wat te verspijkeren en dan vreet ook het herstel van de aardbevingsschade aan het huis nog flinke gaten in hun onderhoudspot. Dus kwam de subsidieregeling als geroepen. Ze kregen geld voor een grondige schilderbeurt. Eind dit jaar worden de klassieke dakgoten vervangen: een karwei van 20 mille. Maar broodnodig, beseft Ciska. ,,Zonder subsidie had het er nog niet in gezeten.’’

‘We hebben goud in handen’

Gedeputeerde Mirjam Wulfse (VVD) is trots dat de provincie alle benodigde partijen enthousiast heeft kunnen krijgen voor een gezamenlijk offensief voor het behoud van Groningens rijke erfgoed. Het leeuwendeel van het geld komt van het Nationaal Programma Groningen en de Nationaal Coördinator Groningen en landt dan ook in het aardbevingsgebied.

Maar ook voor de rest van Groningen legden de provincie en het ministerie van OCW geld op tafel. Inmiddels is besloten ook de komende twee jaar nog door te gaan. Wulfse hoopt dit voorjaar spijkers met koppen te slaan in Den Haag over de daarvoor benodigde 9 miljoen euro.

‘We moeten onze erfenis niet laten verkommeren, maar koesteren’

,,Geluk zit in je directe omgeving’’, verwijst Wulfse naar onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau. ,,Het landschap om je heen, de cultuur en gewoonten, maar ook de gebouwen. Dat zorgt voor verbondenheid met waar je woont: een gevoel van thuis. In Groningen hebben we wat dat betreft goud in handen met ons erfgoed.’’

,,Er staat zo veel moois in onze provincie’’, benadrukt de gedeputeerde. Dat mag niet verkommeren. ,,Aan veel erfgoed is jaren niks gedaan door geldgebrek. En stilstand is achteruitgang. We moeten onze erfenis koesteren, verrijken en erop doorbouwen.’’

Kijk hier voor meer informatie over erfgoedsubsidies

Bron: Dagblad van het Noorden, Erik van der Veen